Effectief samenwerken: één en één is niet altijd drie

Om te vernieuwen of veranderen is vaak samenwerking nodig tussen mensen met verschillende achtergronden, zodat je samen iets kunt bereiken wat je los van elkaar niet kunt. Denk aan een IKC, een onderwijs-zorg-arrangement of een flexibele overgang van po naar vo. Deze innovaties vragen om samenwerking tussen bijvoorbeeld leraren po en vo, tussen leraren po en pedagogisch medewerkers of tussen jeugdverpleegkundigen en leraren. Hoe kom je samen tot betere teamprestaties? En welke zaken hebben daar invloed op?

Het kan een uitdaging zijn om een goedwerkend team tot stand te brengen tussen medewerkers met hun eigen kennis en ervaring. Dit komt door de verschillende normen en waarden die medewerkers meebrengen uit hun eigen beroep of organisatie. Deze vaak impliciete kennis kan de communicatie over (organisatie)grenzen heen dwarsbomen.

Interactie is key

Verschillende onderzoeken laten zien dat teamleden eerder gedeelde kennis aanhalen dan unieke individuele kennis, zelfs als het laatste cruciaal is voor het proces en de teamprestaties. Kennis op zichzelf leidt dus niet direct tot voordelen. Het gaat vooral over de interactie tussen teamleden om deze kennis om te zetten in iets waardevols. Het is daarom belangrijk dat teamleden waarde hechten aan de diversiteit van hun team. Want dan zullen ze actief op zoek gaan naar interactie gericht op het verzamelen van ‘nieuwe’ informatie en ontstaat er oprechte interesse in andere perspectieven en ideeën. Dit creëert een gedeeld begrip van taken, procedures en verantwoordelijkheden en het gevoel ‘erbij te horen’. Het vergroot bovendien de zelfredzaamheid van teamleden: ze weten beter van elkaar wie welke kennis heeft en hoe deze passend ingezet kan worden. De uitwisseling, bediscussiëring en integratie van relevante informatie binnen een divers team leidt daarmee tot betere teamprestaties.

Vier zaken hebben invloed:

• De context. Het kan uitmaken of een opvang- of onderwijsorganisatie in een grootstedelijk gebied gevestigd is of in een klein dorp.
• De leidinggevende. Deze speelt een belangrijke rol in het faciliteren van interactie tussen teamleden. Dit kan bijvoorbeeld door positieve aandacht te schenken aan initiatieven van kennisdeling, feedback te geven of door een veilige werkcultuur te creëren.
• De taken en de onderlinge afhankelijkheid. Denk bijvoorbeeld aan een doorgaande lijn van voor- naar vroegschool of van het basis- naar het voortgezet onderwijs. Het is cruciaal dat er dan vanuit een bepaalde gemeenschappelijkheid (in taal, perspectief en belang) gewerkt wordt.
• De tijdsduur. De tijd die nodig is voor een bepaald samenwerkingsproject of om een bepaald doel te behalen heeft invloed op de frequentie en intensiteit van de interactie tussen teamleden.

Van individuele naar gedeelde kennis

Door interactie ontstaat een meer lerende cultuur binnen het team, waarbij teamleden elkaar vragen stellen, om feedback vragen, experimenteren en reflecteren. Teamleden ontwikkelen nieuwe taal, verschillende interpretaties en leren over de verschillende belangen. Daarmee ontwikkelen zij zich tot ruimere denkers, die adequater kennis vertalen, overdragen en transformeren. Dit zijn eigenschappen die bijdragen aan vernieuwing en het oplossen van complexe problemen. Om succesvol samen te werken in een divers team moet er aandacht zijn voor individuele kennis, om deze vervolgens om te zetten in gedeelde kennis.

Dit artikel is geschreven op basis van een wetenschappelijk artikel van Edmondson & Harvey (2018).