“De Overstap Tiel” ondersteunt leerlingen met risico op een onderwijsachterstand bij de overgang naar het vo

In de gemeente Tiel valt 22% van de kinderen binnen de landelijke doelgroep van kinderen met het hoogste risico op een onderwijsachterstand. De gemeente en de onderwijspartners hebben zorgen over de ontwikkeling van deze kinderen. Krijgen zij voldoende kansen zich te ontwikkelen naar een schoolniveau dat aansluit bij hun capaciteiten? En zijn zij voldoende weerbaar om zich te handhaven in een grootschaligere setting met leerlingen in een volgende levensfase? De gemeente Tiel, de drie po-besturen in Tiel en het Tielse vo-bestuur zijn een samenwerking aangegaan. Zij startten een voorziening die de groep met risico op een onderwijsachterstand ondersteunt bij de overgang naar het vo: “De Overstap Tiel”.

Overstap van primair naar voortgezet onderwijs

De overstap van het primair naar het voortgezet onderwijs is een kwetsbaar moment in een schoolloopbaan van kinderen. Zij verlaten een vaak vertrouwde, veilige en kleinschalige omgeving. Op hun nieuwe, grote school zijn de de jongsten en wordt zelfredzaamheid verwacht. Kinderen ontwikkelen zich rond die leeftijd nog fors. Eventuele onderwijsachterstanden hebben veel invloed op de leerresultaten en dus op het schooladvies. Ouders met een migratieachtergrond hebben bijvoorbeeld niet altijd zicht op de context van het voortgezet onderwijs in Nederland: het kan dan lastig zijn om hun kind te adviseren en ondersteunen bij deze overstap en de start de middelbare school.

“De Overstap Tiel” bestaat uit een twee jarig programma:

  • In groep 8 al kennismaken met het vo, met twee uur per week op het Lingecollege in Tiel
  • En een zogenaamde ‘brede brugklas’ op het Lingecollege. In de brede brugklas wordt les gegeven aan leerlingen met een basis/kader, kader, kader/mavo, mavo, mavo/havo of havo advies. Waarvan de leerkracht heeft aangegeven dat de leerling potentie heeft om te groeien en meer tijd nodig heeft om dit te laten zien. Tot aan de herfstvakantie wordt per leerling naar de ontwikkeling gekeken, zo ook die van de executieve functies. En vervolgens wordt per vak bepaald op welk niveau de leerling dit gaat volgen.

In schooljaar ‘21/’22 is de eerste groep leerlingen gestart. Inmiddels hebben een kleine 40 leerlingen het tweejarige programma doorlopen. In het schooljaar ’24-’25 zijn er twee groepen 8 gestart en zitten er 18 leerlingen in de ‘brede brugklas’. “De Overstap Tiel” kon mede worden gerealiseerd dankzij subsidies van de gemeente en de Gelijke Kansen Alliantie. Zo ook dankzij een bijdrage van de po-besturen en het vo-bestuur.

 

Jaar 1: De Overstap in het PO – naschools aanbod

De Overstap Tiel start met een naschools aanbod voor door het po geselecteerde leerlingen van groep 8. Naast hun gewone schooldagen, krijgen zij twee uur per week les op het Lingecollege: de enige en brede vo-school van Tiel. Leerlingen maken zo dus reeds kennis met de middelbare school en kunnen wennen aan de nieuwe omgeving.

Een leraar uit het basisonderwijs en een docent van het Lingecollege verzorgen samen de lessen. Zij zijn getraind in het werken vanuit hoge verwachtingen en op basis van evidence-informed aanpakken. De methodieken van de Brede School Academie (BSA), hebben hierbij als voorbeeld gediend. Het onderwijsaanbod is taalrijk – er ligt veel nadruk op lezen en leesplezier – en heeft veel aandacht voor kennis van de wereld. Daarnaast stimuleert het lesaanbod de ontwikkeling van vaardigheden die leerlingen nodig hebben binnen het (voortgezet) onderwijs: denk daarbij aan de weerbaarheid, executieve functies en studievaardigheden.

Het vertrekpunt voor de pedagogische en didactische kwaliteit is een mix van sterke elementen uit het po en uit het vo. De naschoolse aanpak is gestoeld op de methode Teach Like a Champion 2.0: centraal staan de hoge verwachtingen, klassengesprekken en activerende werkvormen. Er wordt geen gebruik gemaakt van een vaste lesmethode. Het lesontwerp, de keuze voor – en de ontwikkeling van – het te gebruiken materiaal is in handen van de verantwoordelijke leraren.

Opbouw van de lessen

Een reguliere les is als volgt opgebouwd:

  1. De leestafel: lezen van nieuws en in gesprek over de actualiteit.
  2. Thematisch werken met teksten: Leerlingen lezen teksten over een maand thema en gaan daarover met elkaar in gesprek aan de hand van uitdagende vragen.
  3. Leesplezier: leerlingen gaan in gesprek over boeken a.h.v. verschillende werkvormen

of executieve functies/voorbereiding vo

Tussen de programmaonderdelen is er ruimte voor energizers, deze geven energie of ontspanning en dragen bij aan de doelen op sociaal-emotioneel gebied en/of de doelen rondom de executieve functies. Daarnaast wordt de les wordt met de leerlingen geëvalueerd. Hoe was de les? Wat hebben we geleerd? Waar sta je met je eigen doelen?

Ouders en de groepsleerkrachten van de thuisschool worden betrokken bij de voortgang van de leerling. Zo zijn er 10-minuten gesprekken en ontvangen zowel de ouders als de leerkrachten van het po regelmatig een update over het lesprogramma en de doelen die hierin centraal staan. Er is gedurende het jaar ook 1-op-1 contact met de leerkracht en/of intern begeleider van de thuisschool over de voortgang in de ontwikkeling van de leerling. Aan het einde van eerste jaar worden ouders uitgenodigd voor een ouderavond. Tijdens die ouderavond wordt er teruggeblikt op het afgelopen jaar, en wordt er vooruitgeblikt hoe het komende brugklasjaar eruit gaat zien.

 

Jaar 2: De Overstap in het VO – brede brugklas

Na groep 8 stromen de Overstap-leerlingen door naar de brede brugklas van het Lingecollege. Het doorstroomniveau wordt bepaald richting het einde van leerjaar 1. Voor een soepele doorstroom naar leerjaar 2 wordt er aangesloten bij de onderwijsaanpak, leerdoelen en methodes van het Lingecollege. Er zijn ook verschillen, juist om de leerlingen een goede, kansrijke start te geven. De brede brugklas bouwt hiervoor voort op het groep 8-programma.

Lesaanbod in de brede brugklas

De brede brugklas is een heterogene klas. Hierin zitten leerlingen waarvan de leerkracht ziet dat zij zich nog verder kunnen ontwikkelen maar waarvoor zij meer tijd nodig hebben. Deze leerlingen hebben een basis/kader, kader, kader/mavo, mavo, mavo/havo of havo advies gekregen. Op basis van hun schooladvies wordt het lesaanbod aangeboden op zowel op basis/kader als tl/havo-niveau. Tot de herfstvakantie worden er nog geen cijfers gegeven die meetellen voor de overgang, maar wordt per leerling en per vak gekeken naar de ontwikkeling van de executieve functies en of het aangeboden niveau passend is.

Er is binnen de brede brugklas verhoogde aandacht voor taal, en de stimulering van de ontwikkeling van vaardigheden die leerlingen nodig hebben binnen het (voortgezet) onderwijs, o.a. door extra tijd voor het mentoraat, en de vakken Nederlands en Mens en Maatschappij.

Aandacht voor persoonlijke ontwikkeling

Om een veilige setting te creëren, de leerlingen goed te kunnen volgen en dagelijks aandacht te kunnen besteden aan de persoonlijke ontwikkeling, wordt de schooldag bovendien gestart met de eigen mentor. Er wordt gewerkt met een co-mentorschap: bij voorkeur heeft één van de mentoren ervaring binnen het po, in de ideale situatie is het mentor-duo hetzelfde als in het groep 8-aanbod.

De groep van betrokken vakdocenten wordt zo klein mogelijk gehouden en de coachende rol van de leraar krijgt wat meer nadruk. Ook in de brugklas handelen docenten vanuit hoge verwachtingen. Naast de begeleiding van de leerlingen in het verwerven van de kennis van – en vaardigheden voor – hun eigen vak, hebben alle docenten van de brugklas ook een rol in de bredere ontwikkeling van de leerlingen. Nieuw is ook het lesgeven op meerdere niveaus. Deze zaken zijn onderdeel van de scholing voor de groep betrokken vakdocenten.

De klas heeft een eigen stamlokaal: de vaklessen vinden zoveel als mogelijk in dat lokaal plaats. Af en toe, bijvoorbeeld voor muziek of Kunst & Cultuur , wisselen ze wel van lokaal tussen de lessen, zodat ze hier al ervaring mee opdoen. Tijdens de mentorlessen leren de leerlingen plannen en bereiden zich voor op het maken en leren van (huis)werk, dat in hun latere schooljaren toe zal nemen.

 

Evaluatie en dooronwikkeling

De Overstap brengt jaarlijks in kaart wat de effecten zijn en of de vooraf gestelde doelen behaald worden. Leerlingen en ouders zijn over het algemeen enthousiast over het aanbod, o.a. vanwege de extra aandacht voor taal, het vergroten van de kennis van de wereld en het versterkt mentoraat. Daarnaast krijgt de leerling de kans zich een jaar langer te ontwikkelen voordat het niveau naar klas 2 bepaald wordt.

Een aandachtspunt is de overgang van de brede brugklas naar leerjaar twee. Soms wordt bij De Overstap gezien dat een leerling een bepaald niveau aan kan, maar lukt het nog niet altijd dit ook te behalen buiten de context van De Overstap. De kloof die vaak tussen het po en vo zit is verkleind, maar lijkt zich in sommige gevallen te verleggen naar de overstap van leerjaar 1 naar 2. Een subdoel van De Overstap was om opgedane lessen ook ten goede te laten komen aan het bredere onderwijsveld in Tiel als daarnaast voor de doorontwikkeling van het gehele brugklasaanbod van het Lingecollege. Dit lijkt dus zowel relevant voor het versterken van onderwijskwaliteit en het werken aan onderwijskansen in algemene zin, als voor een kansrijke doorstroom van de Overstap-leerlingen.

Middels de subsidie verbinding po-vo zal er de komende jaren in Tiel nog intensiever samengewerkt gaan worden tussen het po en vo. Het streven is om de overgang van alle groep 8 leerlingen in de overstap van primair naar voortgezet onderwijs te versoepelen.

Direct contact opnemen met De Overstap kan via deoverstaptiel@lingecollege.nl, contactpersoon Cécile Mutgeert.

Of je nu op zoek bent naar verantwoording van subsidiegelden of het borgen van geleerde lessen binnen je organisatie, wij kunnen je helpen.

Lees meer cases

Dit kun je leren van het intern Orthopedagogisch en Didactisch Centrum van Portus Juliana

Lees meer

Gemeente Papendrecht: samen aan de slag met VVE-kwaliteit

Lees meer

Naar passende kinderopvang in Roosendaal: onderzoek en advies

Lees meer

Een gezamenlijk pedagogisch beleid voor Dichtbij kinderopvang

Lees meer

Gemeente Landgraaf gebruikt evaluatieonderzoek Sardes voor het herijken van haar vve-beleid

Lees meer

Complimenten Onderwijsinspectie aan Yuverta Roermond voor aanpak taalgericht vakonderwijs

Lees meer

Stichting SchOOL zet in op leerling-interactievaardigheden om de educatieve kwaliteit te versterken

Lees meer

GOAB-ondersteuningstraject: al 12 jaar dé sparringpartner voor gemeenten en OCW

Lees meer

Een gezamenlijk vertrekpunt én een helder coördinatieplan voor Het Gebouw

Lees meer

Sardes monitort Samen van Start: van samenwerking tot kindontwikkeling

Lees meer
Samen-van-Start-praatplaat-SCIO